Tiêu điểm Kinh tế Mỹ: "Cú nhảy vọt" GDP 4,3% và sự trùng hợp đầy ám ảnh

Nền kinh tế Mỹ khép lại năm 2025 với hình ảnh một “người khổng lồ hai mặt”: Một bên là GDP quý III tăng vọt 4.3% - tốc độ nhanh nhất hai năm, bên kia là lòng tin người tiêu dùng lao dốc xuống mức thấp nhất kể từ khi áp thuế quan. Sự mâu thuẫn này là hiện thân rõ nét của một nền kinh tế hình chữ “K” đang phân hóa sâu sắc.

Ngày 23/12/2025, trong không khí cận kề lễ Giáng Sinh, nền kinh tế Mỹ đã trình ra một bản báo cáo kép khiến giới phân tích không khỏi giật mình. Ở một cực, Cục Phân tích Kinh tế Hoa Kỳ công bố con số đáng kinh ngạc: Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) quý III tăng trưởng với tốc độ hàng năm 4.3%, không chỉ vượt xa dự báo 3.2% mà còn là mức tăng mạnh nhất kể từ quý III/2023. Ngay lập tức, một số cố vấn kinh tế đã ví đây như một “món quà Giáng sinh bất ngờ” cho nền kinh tế.

Tuy nhiên, niềm vui ngắn chẳng tày gang, khi cùng giờ, một báo cáo khác từ The Conference Board phủ một màu u ám lên sự hào nhoáng đó: Chỉ số Niềm tin Người tiêu dùng tiếp tục giảm tháng thứ năm liên tiếp, rơi xuống 89.1 điểm – mức thấp nhất kể từ tháng 4/2025, thời điểm chính quyền Tổng thống Donald Trump triển khai các biện pháp thuế quan quy mô lớn.

Sự đối lập gay gắt này – giữa một nền tảng tăng trưởng “cứng” và một tâm lý tiêu dùng “yếu” – đã phác họa chân dung một nước Mỹ đầy nghịch lý, nơi sự thịnh vượng không còn đồng nghĩa với sự lạc quan.

Giải mã cú nhảy vọt GDP: Những 'bệ phóng' không bền vững

Sự bùng nổ GDP quý III không đến từ một nền kinh tế tăng trưởng đồng đều và lành mạnh. Thay vào đó, nó được thúc đẩy bởi một vài động lực mạnh mẽ nhưng tiềm ẩn tính dễ vỡ và sự phân cực sâu sắc.

Đầu tiên, sự hồi phục thần kỳ của thương mại đóng vai trò then chốt. Sau cú sốc từ các đợt thuế quan, xuất khẩu tăng 8.8% trong khi nhập khẩu giảm 4.7%. Sự đảo chiều ngoạn mục này đã đóng góp tới 1.6 điểm phần trăm vào mức tăng trưởng 4.3% chung, trở thành yếu tố chính khiến GDP vượt mọi kỳ vọng. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng đây phần nào là hiệu ứng kỹ thuật sau giai đoạn xáo trộn, và khó có thể kỳ vọng đóng góp này được lặp lại ở mức độ tương tự.

Thứ hai, người tiêu dùng Mỹ vẫn chi tiêu, nhưng vì những lý do bắt buộc hơn là tự nguyện. Chi tiêu cá nhân đóng góp 2.39% vào tăng trưởng, với một phần lớn đến từ chi tiêu cho dịch vụ chăm sóc sức khỏe tăng vọt ở mức 0.76%. Nhiều phân tích, bao gồm từ ING và Zero Hedge, chỉ ra rằng động lực chính ở đây có thể là việc người dân phải chi trả nhiều hơn cho các chi phí bảo hiểm y tế – một khoản chi bắt buộc và phản ánh áp lực chi phí sinh hoạt, hơn là sự “vung tay” mua sắm tự nguyện cho hàng hóa xa xỉ. Số liệu từ BEA cũng xác nhận chi tiêu trong lĩnh vực dịch vụ ngoại trú, bệnh viện và dưỡng lão là những đóng góp hàng đầu.

Thứ ba, và có lẽ là quan trọng nhất, đầu tư công nghệ trở thành “cột chống” duy nhất cho toàn bộ nền kinh tế. Trong khi đầu tư kinh doanh bên ngoài lĩnh vực công nghệ đã suy giảm trong bốn quý liên tiếp – một dấu hiệu của suy thoái cục bộ – thì đầu tư vào lĩnh vực máy tính, phần mềm và AI (Trí tuệ nhân tạo) lại tăng 18% so với cùng kỳ năm ngoái. Phân tích của ING cho thấy riêng khoản đầu tư công nghệ này đã đóng góp tới một phần ba mức tăng trưởng GDP hàng năm của nước Mỹ. Sự chênh lệch khổng lồ này minh chứng rõ ràng cho thực trạng một nền kinh tế đang phát triển thiếu cân bằng.

Thực trạng nền kinh tế hình chữ K

Bức tranh hiện tại: Nỗi lo hiện hữu và thị trường 'đóng băng'

Trong khi GDP phản ánh quá khứ xa vời của mùa hè, các chỉ số còn lại vẽ nên một hiện tại ảm đạm hơn nhiều, giải thích cho sự bi quan của người dân.

Lòng tin không chỉ sụt giảm, mà còn sụt giảm một cách đáng báo động. Chỉ số Hiện tại (Present Situation Index) lao dốc 9.5 điểm xuống 116.8. Đặc biệt, lần đầu tiên sau gần 4 năm, số người đánh giá tình hình tài chính gia đình mình là “xấu” đã vượt số người cho là “tốt”.

Các phản hồi tự do từ người được khảo sát liệt kê giá cả, lạm phát và thuế quan là những mối lo hàng đầu, bên cạnh những đề cập ngày càng tăng về nhập cư, chiến tranh và các vấn đề tài chính cá nhân. Điều đáng chú ý là chỉ số Kỳ vọng đã nằm dưới ngưỡng 80 trong suốt 11 tháng liên tiếp – một ngưỡng mà The Conference Board cảnh báo có thể báo hiệu nguy cơ suy thoái sắp xảy ra.

Thị trường lao động phản ánh đúng tâm trạng đó, báo cáo việc làm tuần của ADP (NER Pulse) cho thấy thị trường đang trong trạng thái mà các nhà kinh tế mô tả là “low hire, low fire” (ít thuê mới, ít sa thải).

Dù có cải thiện nhẹ, mức tăng việc làm trung bình 4 tuần tính đến ngày 6/12 chỉ là 11.500, một con số rất khiêm tốn so với giai đoạn trước khi chính sách thuế quan được áp dụng. Số liệu chính thức cũng cho thấy kể từ tháng 3/2025, mức tăng việc làm trung bình hàng tháng chỉ còn 35.000, giảm một nửa so với mức 71.000 của giai đoạn trước đó.

Khu vực sản xuất, trừ lĩnh vực công nghệ cao, đang chịu áp lực nặng nề. Chỉ số Sản xuất Richmond dù cải thiện từ -15 lên -7 trong tháng 12, nhưng vẫn nằm trong vùng âm, cho thấy hoạt động tại khu vực Trung-Đại Tây Dương tiếp tục co lại.

Dữ liệu về Đơn hàng Hàng hóa Lâu bền (Durable Goods Orders) tháng 10, được công bố trước đó, cũng cho thấy mức giảm 2.2%, tương đương 6.8 tỷ USD, chủ yếu do sự sụt giảm trong lĩnh vực thiết bị vận tải. Tuy nhiên, nếu loại bỏ các yếu tố biến động như quốc phòng và hàng không, đơn hàng cốt lõi vẫn tăng nhẹ, phần nào phản ánh sự phân cực trong đầu tư doanh nghiệp.

Góc nhìn chuyên gia: 'Nền kinh tế chữ K' và bài toán khó của Fed

Các chuyên gia đang thống nhất trong việc gọi tên hiện tượng này.

Các nhà phân tích tại ING Think khẳng định đây là biểu hiện rõ nhất của “Nền kinh tế hình chữ K”. Một nhánh đi lên thuộc về 20% hộ gia đình có thu nhập cao nhất, những người được hưởng lợi từ thị trường chứng khoán tăng điểm và sự bùng nổ của ngành công nghệ, tiếp tục chi tiêu mạnh tay.

Nhánh đi xuống thuộc về 60% số hộ gia đình còn lại, những người đang vật lộn với chi phí sinh hoạt tăng cao, lo ngại về an ninh việc làm và tác động của thuế quan lên giá cả hàng ngày. Sự phân hóa này giải thích tại sao chi tiêu vẫn có thể tăng, nhờ nhóm thiểu số giàu có, trong khi lòng tin của đa số lại sụp đổ.

Bài toán chính sách của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) vì thế trở nên cực kỳ phức tạp. Một mặt, tăng trưởng GDP mạnh và áp lực lạm phát vẫn hiện hữu – với Chỉ số Giá GDP tăng 3.4% và chỉ số giá chi tiêu tiêu dùng cá nhân (PCE) lõi ở mức 2.9%, vượt xa mục tiêu 2% – khiến Fed khó có thể đẩy nhanh lộ trình hạ lãi suất.

Mặt khác, thị trường lao động yếu ớt, niềm tin tiêu dùng suy sụp và sự đình trệ trong sản xuất truyền thống lại là những lý do thuyết phục để duy trì hoặc thậm chí tăng cường chính sách tiền tệ nới lỏng nhằm hỗ trợ nền kinh tế.

Về triển vọng, hầu hết các nhà kinh tế đều dự báo đà tăng trưởng sẽ chậm lại đáng kể trong quý IV/2025. Paul Ashworth từ Capital Economics dự đoán tốc độ có thể giảm xuống khoảng 2%, chịu tác động nặng nề từ vụ đóng cửa chính phủ kéo dài kỷ lục 43 ngày.

Tuy nhiên, Joe Lavorgna, một quan chức từ Bộ Tài chính Mỹ, tỏ ra lạc quan hơn khi cho rằng nền kinh tế đang trong một giai đoạn bùng nổ nhờ đầu tư vốn và tái công nghiệp hóa, và việc giá năng lượng giảm cùng năng suất lao động tăng sẽ giúp kiểm soát lạm phát trong năm 2026.

Kết bài: Sức mạnh mong manh và con đường đầy thử thách phía trước

Năm 2025 của nền kinh tế Mỹ khép lại không phải với một bản nhạc hùng ca, mà là một bản giao hưởng đầy nghịch âm. Cú nhảy vọt 4.3% của GDP quý III giống như một ánh chớp sáng rực trên bầu trời u ám, nhưng ánh sáng đó phần lớn được tạo ra bởi những yếu tố không bền vững: chi tiêu bắt buộc cho y tế, sự hồi phục nhất thời của thương mại, và làn sóng đầu tư tập trung cao độ vào công nghệ.

Trong khi đó, nền móng thực sự của nền kinh tế – lòng tin của người lao động và người tiêu dùng bình thường, sức khỏe của khu vực sản xuất truyền thống, và sự ổn định của thị trường việc làm – đang cho thấy những vết rạn rõ rệt. “Nền kinh tế hình chữ K” không chỉ là một khái niệm học thuật; nó là hiện thực đang diễn ra, nơi sự thịnh vượng ngày càng tập trung vào một nhóm nhỏ, để lại đằng sau đa số người dân với nỗi lo âu về tương lai.

Bài toán cho năm 2026 sẽ là liệu hai nhánh của chữ K này có thể hội tụ lại hay sẽ tiếp tục phân kỳ, và liệu động lực từ công nghệ và tầng lớp thượng lưu có đủ sức kéo toàn bộ cỗ xe kinh tế Mỹ tiến lên, hay những điểm yếu cơ bản sẽ kéo tăng trưởng trở lại với tốc độ “bình thường mới” chậm chạp hơn.

Trong bối cảnh đó, mỗi báo cáo kinh tế, mỗi quyết định chính sách đều trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, không chỉ với các nhà đầu tư trên thị trường toàn cầu, mà còn với từng hộ gia đình Mỹ đang tìm kiếm sự ổn định trong một thế giới đầy biến động.