Thâm hụt ngân sách Mỹ giảm mạnh: Thuế quan cứu vãn tình thế nhưng gánh nặng nợ công vẫn chực chờ

Trong bối cảnh kinh tế vĩ mô nhiều thách thức, thâm hụt ngân sách liên bang Mỹ tháng 11/2025 đã giảm mạnh 53% so với cùng kỳ, chủ yếu nhờ vào nguồn thu kỷ lục từ thuế quan.

Nền kinh tế lớn nhất thế giới vừa công bố một tín hiệu tài khóa đáng chú ý, Bộ Tài chính Mỹ cho biết thâm hụt ngân sách liên bang trong tháng 11/2025 là 173 tỷ USD, giảm 193 tỷ USD, khoảng 53%, so với mức thâm hụt 367 tỷ USD của tháng 11 năm trước.

Con số này cũng thấp hơn so với dự báo 205 tỷ USD của các nhà kinh tế được Reuters thăm dò. Sau hai tháng đầu năm tài khóa 2026, tổng mức thâm hụt là 458 tỷ USD, giảm đáng kể so với 624 tỷ USD trong cùng kỳ năm tài khóa 2025.

Nguyên nhân chính dẫn đến sự sụt giảm này là sự gia tăng mạnh mẽ của nguồn thu, đặc biệt từ thuế quan. Tổng thu ngân sách tháng 11 đạt 336 tỷ USD, mức cao kỷ lục cho tháng này, trong đó thu từ thuế quan (customs duties) đóng góp tới 30.76 tỷ USD. Tính chung hai tháng đầu năm tài khóa, nguồn thu từ thuế quan đã lên tới 62.11 tỷ USD. Đây là hệ quả trực tiếp của các mức thuế nhập khẩu mà chính quyền Tổng thống Donald Trump áp đặt.

Mặt khác, tổng chi tiêu trong tháng là 509 tỷ USD, giảm so với 669 tỷ USD của tháng 11/2024. Một quan chức Bộ Tài chính lý giải rằng việc này một phần do sự chậm trễ trong các khoản thanh toán sau đợt đóng cửa chính phủ kéo dài 43 ngày vừa kết thúc. Đợt đóng cửa này, kết thúc vào ngày 12/11/2025, là dài nhất trong lịch sử nước Mỹ và đã gây ra những xáo trộn đáng kể trong hoạt động tài khóa.

Các mức thuế nhập khẩu đã trở thành một công cụ tài khóa quan trọng. Trong năm tài khóa 2025, thu từ thuế quan đã tăng 118 tỷ USD (153%), đóng góp lớn vào mức tăng tổng thu 317 tỷ USD (6%) của năm này. Tổng thống Trump từng tuyên bố nguồn thu này sẽ còn “tăng vọt” khi lượng hàng dự trữ của các doanh nghiệp đã cạn kiệt.

Tuy nhiên, Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) gần đây đã phải điều chỉnh giảm 25% dự báo về đóng góp của thuế quan vào việc giảm thâm hụt trong thập kỷ tới. Ước tính mới nhất cho thấy, nếu các chính sách hiện tại được duy trì, thuế quan có thể giúp giảm 3.000 tỷ USD thâm hụt, bao gồm cả chi phí lãi vay, trong vòng 11 năm, thấp hơn so với dự báo 4.000 tỷ USD hồi tháng 8.

Sự điều chỉnh này phản ánh cả dữ liệu mới lẫn việc giảm một số mức thuế từ các thỏa thuận thương mại. Tương lai của nguồn thu này vẫn còn bấp bênh khi Tòa án Tối cao đang xem xét các thách thức pháp lý đối với chính sách thuế quan.

Đằng sau thành tích giảm thâm hụt tháng, những vấn đề cơ cấu vẫn tồn tại. Nợ công của Mỹ đã tiến sát ngưỡng 100% GDP, CBO ước tính nợ công nắm giữ bởi công chúng đạt 99.8% GDP trong năm tài khóa 2025, gần gấp đôi mức trung bình 50 năm qua và tăng 21 điểm phần trăm chỉ trong 6 năm.

Đi cùng với quy mô nợ là chi phí lãi vay khổng lồ, trong năm tài khóa 2025, chi trả lãi vay đã lần đầu tiên vượt ngưỡng 1.000 tỷ USD, tăng 79 tỷ USD, khoảng 8%, so với năm trước và trở thành khoản chi lớn thứ hai của chính phủ, chỉ sau An sinh Xã hội. Trong tháng 11/2025, chi phí lãi vay ròng tiếp tục tăng 9 tỷ USD, khoảng 11%, so với cùng kỳ. Gánh nặng này là hệ quả của cả quy mô nợ lớn và lãi suất dài hạn duy trì ở mức cao.

Đợt đóng cửa chính phủ kéo dài 43 ngày đã để lại dấu ấn rõ rệt lên bức tranh tài khóa. Tháng 10/2025, tháng đầu tiên của năm tài khóa mới, thâm hụt được báo cáo là 284 tỷ USD, tăng so với cùng kỳ. Tuy nhiên, con số này bị bóp méo đáng kể do các khoản thanh toán bị dồn ứ, đặc biệt là việc chuyển 105 tỷ USD tiền phúc lợi từ tháng 11 sang tháng 10. Nếu loại trừ yếu tố thời gian, thâm hụt thực tế của tháng 10 chỉ vào khoảng 112 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với con số công bố chính thức.

Việc đóng cửa cũng làm gián đoạn một số khoản chi, chẳng hạn như chi cho Cục Quản lý Tình trạng Khẩn cấp Liên bang (FEMA) và các chương trình cho vay nông nghiệp, góp phần làm giảm chi tiêu tạm thời. Tuy nhiên, tất cả các khoản lương và nghĩa vụ chưa thanh toán trong thời gian này cuối cùng đều phải được chi trả đầy đủ khi chính phủ hoạt động trở lại

Các chỉ số kinh tế vĩ mô gần đây vẽ nên một bức tranh phức tạp. Một mặt, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent lạc quan dự báo kinh tế Mỹ có thể kết thúc năm với mức tăng trưởng GDP thực khoảng 3%, dựa trên mùa mua sắm cuối năm sôi động. Cục Dự trữ Liên bang (Fed) cũng vừa thực hiện đợt cắt giảm lãi suất thứ ba liên tiếp, đưa lãi suất xuống mức thấp nhất kể từ tháng 11/2022, nhằm hỗ trợ nền kinh tế.

Mặt khác, nhiều dấu hiệu cho thấy áp lực, thị trường lao động đang suy yếu rõ rệt: báo cáo ADP cho thấy khu vực tư nhân bất ngờ cắt giảm 32.000 việc làm trong tháng 11, chủ yếu do các doanh nghiệp nhỏ sa thải mạnh. Niềm tin người tiêu dùng cũng sụt giảm, với Chỉ số Kỳ vọng từ Conference Board xuống 63,2 điểm - một mức thường được coi là tín hiệu cảnh báo rủi ro suy thoá. Lạm phát, dù đã hạ nhiệt, vẫn ở mức 3% trong tháng 9, tiếp tục ảnh hưởng đến đời sống.

Nhìn chung, thành tích giảm thâm hụt ngân sách tháng 11 của Mỹ là một tín hiệu tích cực, chủ yếu được thúc đẩy bởi nguồn thu thuế quan kỷ lục và tác động kỹ thuật từ đợt đóng cửa chính phủ. Tuy nhiên, đây không phải là một giải pháp bền vững. Những thách thức cơ bản như quy mô nợ công khổng lồ, chi phí lãi vay gia tăng và những dấu hiệu suy yếu của thị trường lao động vẫn hiện hữu và đòi hỏi các biện pháp chính sách dài hạn và toàn diện hơn.