Tỷ phú Ray Dalio: Thị trường đang trong bong bóng nhưng cần một cú chích

Trong những tháng gần đây, Ray Dalio liên tục đưa ra những nhận định quan trọng về thị trường tài chính toàn cầu, kết hợp giữa cảnh báo rủi ro và chỉ dẫn chiến lược thực tiễn. Ông chính thức xác nhận thị trường cổ phiếu, đặc biệt là nhóm trí tuệ nhân tạo (AI), đang ở trong vùng bong bóng rõ rệt.

Tuy nhiên, điều đáng quan tâm hơn cả chính là lời cảnh báo dai dẳng của ông về một “cơn đau tim kinh tế” có thể ập xuống nước Mỹ trong vòng ba năm tới, bắt nguồn từ gánh nợ công khổng lồ đang ở mức không bền vững.

Giữa lúc thị trường chứng khoán và giá vàng đồng thời chạm đỉnh cao kỷ lục, Dalio nhìn thấy một sự mong manh đáng lo ngại và đã đăng tải một thông điệp trên mạng xã hội X: “Tiền dễ kiếm là liều thuốc chữa bách bệnh, cho đến khi nó không còn tác dụng”.

Bong bóng AI: Nguy cơ nhưng chưa phải lúc

Trong một cuộc phỏng vấn với CNBC, Ray Dalio thẳng thắn thừa nhận thị trường đang ở trạng thái bong bóng - giai đoạn mà một xu hướng mới tạo ra khối tài sản lớn, nhưng câu hỏi về người nắm giữ thực sự và nhu cầu thực chất vẫn còn bỏ ngỏ.

Ông so sánh mức độ hưng phấn hiện tại đã đạt khoảng “80%” so với các đỉnh bong bóng lịch sử năm 1929 và 2000, dựa trên khung chỉ báo bong bóng được ông phát triển có từ năm 1900. Sự bùng nổ của AI đã đẩy định giá của nhiều công ty công nghệ lên mức rất cao, trong khi những lo ngại về khả năng tạo ra doanh thu thực tế ngày càng gia tăng.

Ông chỉ ra rằng các cổ phiếu AI, dẫn đầu bởi NVIDIA, đang giao dịch ở mức định giá vượt trội so với khả năng tạo thu nhập dài hạn. Trong một bài phân tích sâu hơn, Dalio mô tả hiện tượng “giao dịch vòng tròn” (circular transactions), nơi các ông lớn công nghệ như NVIDIA đầu tư vào nhà cung cấp để đổi lấy cam kết mua chip trở lại - một mô hình tương tự từng góp phần tạo ra bong bóng quang sợi (fiber optic) những năm 1990. Đây chính là một phần của quá trình tạo ra “của cải trên giấy” (paper wealth), khi tài sản tài chính như cổ phiếu tăng giá nhanh hơn nguồn cung tiền thực nhờ tín dụng dễ dãi.

Tuy nhiên, thông điệp then chốt của Dalio dành cho nhà đầu tư lại là: “Đừng vội bán cổ phiếu AI chỉ vì lo ngại bong bóng”. Lý do ông đưa ra mang tính thực tiễn cao: một bong bóng chỉ vỡ khi có “cú chích” (prick) - tức là một nhân tố xúc tác đủ mạnh để gây ra làn sóng thanh lý tài sản trên diện rộng, và điều đó hiện chưa xảy ra. Theo ông, hai chất xúc tác chính có thể là chính sách tiền tệ thắt chặt mạnh hoặc việc tăng thuế tài sản đối với người giàu.

“Giá cổ phiếu có thể còn tăng thêm rất nhiều trước khi bong bóng vỡ”, Dalio nhấn mạnh. Điều này được minh chứng phần nào bởi kết quả kinh doanh vượt kỳ vọng mới đây của Nvidia với doanh thu quý III tăng 62% và dự báo lạc quan cho quý cuối năm.

Góc nhìn này nhận được sự hỗ trợ từ một số phân tích khác, báo cáo từ JPMorgan chỉ ra rằng, trong lịch sử, khi nhà đầu tư mua cổ phiếu với tỷ lệ giá trên lợi nhuận (P/E) vượt 23 lần, lợi nhuận thường niên hóa trong thập kỷ sau đó chỉ dao động trong khoảng 2% đến -2%, nhưng quá trình điều chỉnh có thể kéo dài.

Khoảng cách giàu nghèo: “Hỗn hợp nguy hiểm”

Dalio không chỉ nhìn thấy một bong bóng tài sản đơn thuần. Ông cảnh báo rằng sự kết hợp giữa “bong bóng lớn và khoảng cách giàu nghèo lớn” chính là một “hỗn hợp nguy hiểm” (dangerous mix) có thể dẫn đến bất ổn kinh tế, xã hội và chính trị nghiêm trọng.

Trong một bài phân tích trên LinkedIn, ông đưa ra những con số đáng suy ngẫm: tại Mỹ, 10% hộ gia đình giàu nhất kiểm soát gần 90% cổ phiếu và hai phần ba tổng tài sản, trong khi đó, 60% hộ gia đình ở đáy chỉ sở hữu 5% tổng tài sản. Sự mất cân bằng quyền lực kinh tế sâu sắc này không chỉ nuôi dưỡng sự bất mãn trong xã hội mà còn có thể thúc đẩy các phản ứng chính sách cực đoan, chẳng hạn như việc áp dụng thuế tài sản.

Dalio đưa ra một tính toán thực tế: một mức thuế tài sản chỉ 1-2% cũng có thể yêu cầu thanh khoản 1-2 nghìn tỷ USD hàng năm từ tổng số 150 nghìn tỷ USD tài sản hộ gia đình Mỹ - phần lớn nằm trong cổ phiếu không dễ dàng chuyển thành tiền mặt. Chính áp lực thanh khoản khổng lồ này có thể trở thành “cú chích” làm vỡ bong bóng và dẫn đến sự sụp đổ thị trường.

Ông nhấn mạnh rằng lịch sử có những bài học rõ ràng, ví dụ như thập niên 1930, khi tình trạng nợ cao và cạnh tranh địa chính trị gay gắt đã dẫn đến cuộc Đại Suy thoái. Dalio cho rằng các chu kỳ này có thể được đo lường nếu theo dõi sát sao các chỉ số về đòn bẩy tài chính và sự tập trung tài sản.

Tái cân bằng danh mục và tìm kiếm “cơ hội vàng” trong hạ tầng AI

Lời khuyên “không bán” của Dalio không đồng nghĩa với việc ông khuyên nhà đầu tư nên đứng yên. Ngược lại, ông đề xuất một cách tiếp cận thực tế và chủ động hơn: tái cân bằng danh mục đầu tư.

Báo cáo 13F mới đây của Bridgewater Associates cho thấy chính Dalio đang thực hiện điều này. Ông đã cắt giảm mạnh các vị thế ở nhiều cổ phiếu công nghệ trọng yếu: bán 65.38% cổ phần Nvidia, giảm 26.68% cổ phần Broadcom, và cắt hơn một nửa cổ phần tại Alphabet và Meta Platforms. Song song đó, ông tăng cường đầu tư vào các quỹ ETF đa dạng hóa như iShares Core S&P 500 ETF (tăng 75.31%) và tăng tỷ trọng vào một số công ty chuyên biệt trong lĩnh vực AI như Lam Research hay Adobe.

Một động thái đáng chú ý khác là Bridgewater đã chi khoảng 37 triệu USD để mua cổ phần của CoreWeave, một công ty chuyên cung cấp dịch vụ điện toán đám mây hạ tầng AI. Đây được xem là một ví dụ điển hình cho chiến lược tìm kiếm “cơ hội vàng” trong chính cơn sốt AI.

CoreWeave, với các hợp đồng dài hạn lớn từ OpenAI và Meta cùng backlog (đơn hàng tồn) lên tới 55.6 tỷ USD, đại diện cho lớp hạ tầng thiết yếu của AI - những công ty cung cấp “xẻng và cuốc” trong cơn sốt vàng, thay vì chỉ đầu cơ vào các cổ phiếu ứng dụng có định giá cao ngất. Hành động này phản ánh tư duy đầu tư vào giá trị cốt lõi và động lực tăng trưởng thực tế, bất chấp những lo ngại về bong bóng định giá tổng thể.

Đây chính là tinh thần của chiến lược “All-weather” nổi tiếng mà Dalio đã phát triển, tập trung vào việc xây dựng một danh mục có thể hoạt động ổn định trong mọi chu kỳ kinh tế, thay vì cố gắng dự đoán thời điểm thị trường lên xuống.

Vàng và Bitcoin trong danh mục đa dạng hóa

Nếu như bong bóng AI và bất bình đẳng là những nguy cơ trước mắt, thì Dalio coi vấn đề nợ công của Mỹ là một mối đe dọa nghiêm trọng hơn nhiều đối với nền tảng kinh tế. Ông liên tục gióng lên hồi chuông cảnh báo về tính “không bền vững” của thói quen chi tiêu và vay mượn của chính phủ Mỹ.

Trên mạng xã hội X, ông dự báo nước Mỹ sẽ trải qua một “cơn đau tim kinh tế” trong vòng ba năm tới nếu không sớm có biện pháp can thiệp mạnh mẽ để cắt giảm thâm hụt ngân sách. Ông ví tình hình hiện tại như một bệnh nhân có sức khỏe rất nghiêm trọng và cần được điều trị khẩn cấp. Giải pháp Dalio kiên trì đề xuất là giảm thâm hụt ngân sách từ mức khoảng 7.5% GDP hiện nay xuống còn 3% GDP.

Trong bối cảnh những rủi ro chồng chất từ bong bóng tài sản, bất bình đẳng và gánh nợ quốc gia, lời khuyên nhất quán của Ray Dalio là nhà đầu tư cần tăng cường phòng thủ và công cụ hàng đầu ông đề xuất chính là vàng.

Tại Diễn đàn Kinh tế Greenwich, Dalio khuyên các nhà đầu tư nên phân bổ tới 10-15% giá trị danh mục vào vàng. Ông lý giải rằng vàng là một tài sản độc lập, không phụ thuộc vào nghĩa vụ thanh toán của bất kỳ chính phủ hay tổ chức nào, do đó trở thành “kho lưu trữ giá trị hữu ích” khi niềm tin vào các đồng tiền pháp định (như USD) suy yếu. “Vàng thường tăng giá mạnh khi những phần còn lại của danh mục đi xuống”, Dalio nhấn mạnh.

Đáng chú ý, trong chiến lược đa dạng hóa để quản lý rủi ro hệ thống, Dalio còn đề xuất phân bổ một phần rất nhỏ khoảng 1% danh mục vào Bitcoin. Ông xem Bitcoin như một dạng “vàng kỹ thuật số” hoặc công cụ dự trữ giá trị thay thế, với đặc tính nguồn cung giới hạn và khả năng hoạt động như một hàng rào chống lại rủi ro mất giá tiền tệ và lạm phát.

Mức phân bổ 1% này thể hiện sự thận trọng, vừa công nhận tiềm năng của một lớp tài sản mới, vừa kiểm soát được rủi ro biến động cao vốn có của nó.

Xây dựng khả năng phục hồi với tư duy “All-weather”

Thông điệp xuyên suốt từ những phân tích của Ray Dalio không phải là một lời tiên tri về ngày tận thế tài chính, mà là một lời kêu gọi sự chuẩn bị, kỷ luật và tư duy chiến lược. Ông không khuyên nhà đầu tư nên bán tháo mọi thứ và rút khỏi thị trường, nhưng cũng không khuyến khích tư duy “mua và giữ” một cách mù quáng.

Thay vào đó, ông ủng hộ một cách tiếp cận cân bằng, đa dạng hóa và linh hoạt. Điều này bao gồm việc tái cấu trúc danh mục để thu hoạch lợi nhuận từ các khu vực quá nóng và luân chuyển vốn sang các cơ hội có giá trị thực tế (như hạ tầng AI), tăng tỷ trọng vàng như một công cụ phòng ngừa rủi ro hệ thống, và xem xét thêm các tài sản thay thế với tỷ trọng nhỏ để đa dạng hóa rủi ro.

Trên hết, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ các chu kỳ kinh tế lớn đang vận hành, đặc biệt là mối liên hệ nguy hiểm giữa bong bóng tài sản và bất bình đẳng xã hội.

Dalio nhắc nhở chúng ta rằng các thị trường vận động theo chu kỳ, và “không có loại tài sản nào chiến thắng trong mọi giai đoạn”. Bong bóng AI có thể chưa vỡ ngay lập tức, và “cơn đau tim kinh tế” có thể chưa đến trong vài tháng tới, nhưng những rủi ro tiềm ẩn thì vẫn hiện hữu.

Bài học then chốt là thay vì cố gắng dự đoán chính xác thời điểm xảy ra biến cố – một việc gần như bất khả thi, nhà đầu tư khôn ngoan nên xây dựng một danh mục vững chắc có khả năng phục hồi và chống chịu được nhiều kịch bản khác nhau, theo đúng tinh thần “All-weather”.